کتابی از یک عالم سُنی دربارۀ اثبات بیان فضائل امیرالمؤمنین (ع) در قرآن

کتاب «شواهد التنزیل لقواعد التفضیل‏»

شواهد التنزیل یکى از مهمترین متون کهن، تألیف حاکم حسکانى است که به تفصیل به فضائل و مناقب امیرالمؤمنین على علیه‌السلام و خاندان وى پرداخته است.

مؤلف نام کتابش را «شواهد التنزیل لقواعد التفضیل» گذاشته بدان دلیل که پیامبر اسلام (ص) بر سایر پیامبران و فرشتگان و امامان معصوم به ویژه امام على (ع) بر سایر مردم برترى دارد.

قاضى ابو القاسم، عبید الله بن عبد الله بن احمد بن محمد بن احمد بن محمد بن حسکان قرشى عامرى نیشابورى، معروف به ابن حذاء (ابن حداد)، از علماى بزرگ قرن پنجم هجرى است.

برخى او را از علماى اهل تسنن و پیرو مذهب‏ حنفى‏ مى ‏دانند؛ و برخى دیگر او را از علماى ‏شیعه‏ مى ‏دانند که تقیه مى ‏کرده است.

انگیزه نگارش‏

مؤلف انگیزه خود از تألیف این کتاب را ادعاى یکى از پیروان مذهب کرامیه دانسته که نزول سوره هل اتى در شأن امام على (ع) و خاندان وى را منکر شده است. بلکه ادعا کرده که هیچ آیه‏ اى در قرآن در شأن اهل بیت فرود نیامده است. از سوى دیگر عالمان اسلامى به این ادعا هیچ اعتراضى نکرده و هیچ فریادى از آنان به گوش نرسید. جز یکى از اساتید مؤلف که شاگردان حاضر در آن جلسه را سرزنش نمود و به این مقدار بسنده کرد. حسکانى از این موضوع ناراحت شده و بنا به احساس وظیفه تصمیم گرفته پاسخ این شبهه را بصورت مستدل و مستند بدهد؛ لذا به جمع ‏آورى روایات پرداخته و شواهد التنزیل را تدوین کرده است.

البته مولف در پایان کتاب متذکر این نکته مى ‏شود که چون با شتاب این کار علمى را انجام داده، توفیق جمع آورى کلیه احادیث شأن نزول فضائل على (ع) را بدست نیاورده و در واقع آنچه که در دسترس وى بوده مطرح شده و از منابع دور از دسترس چشم‏ پوشى کرده است.

محتواى کتاب‏

حسکانى پس از شش فصل مقدماتى در موضوعات زیر به متن اصلى کتاب پرداخته است:

1. اقوال بزرگان و دانشمندان درباره خصائص امام على (ع)

2. سابقه امام در دو حوزه تلاوت و حفظ قرآن

3. گردآورى قرآن براى نخستین بار توسط امام على (ع) بعد از رحلت پیامبر (ص)

4. شناخت امام على (ع) نسبت به معانى و حقائق قرآن و تخصص منحصر به فرد حضرت در علم به نزول قرآن

5. فراوانى اسباب نزول مربوط به فضائل امام على (ع) و عترت او

6. بیان این حدیث که‏«یا ایها الذین آمنوا» در نود آیه تکرار شده و منظور آن على (ع) است.

7. مؤلف در بخش اصلى کتاب که در واقع فصل هفتم آن است، به ترتیب سوره ‏هاى قرآن هر آیه ‏اى که در شأن نزول ویژه اهل بیت پیامبر وارد شده طرح کرده و به نقل اسباب نزول و روایات آن از طریق عامه و خاصه مى‏پردازد.

در این کتاب 210 آیه را به ترتیب سوره‏ هاى قرآن آورده و در ذیل هر کدام روایاتى را از مشایخ خود نقل کرده است، مجموع این روایات که در تفسیر آن آیات آمده بیش از 1200 روایت است.

چون مولف از محدثان اهل سنت است از جوامع روایى عامه بیشترین استفاده را نموده است.

 

منبع: نرم‌افزار «جامع الأحادیث 5/3» (فرهنگ جامع روایات پیامبر اکرم «ص» و اهل بیت «ع»)؛ تولید مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی «نور»