بهانه دست دشمن ندهیم!
درسی از صفحه شانزدهم قرآن کریم
«ابن عباس» مفسر معروف نقل مى کند:
مسلمانان صدر اسلام هنگامی که پیامبر ص مشغول سخن گفتن بود و بیان آیات و احکام الهى مى کرد گاهى از او مى خواستند کمى با تأنی سخن بگوید تا بتوانند مطالب را خوب درک کنند، و سؤالات و خواسته هاى خود را نیز مطرح نمایند، براى این درخواست جمله‌ی «راعنا» که از ماده‌ی «الرعى» به معنى مهلت دادن است به کار مى بردند.
ولى یهود همین کلمه «راعنا» را از ماده «الرعونه» که به معنى کودنى و حماقت است استعمال مى کردند (در صورت اول مفهومش این است« به ما مهلت بده» ولى در صورت دوم این است که «ما را تحمیق کن»!). در اینجا براى یهود دستاویزى پیدا شده بود که با استفاده از همان جمله اى که مسلمانان مى گفتند، پیامبر یا مسلمانان را استهزاء کنند.
آیه فوق نازل شد و براى جلوگیرى از این سوءاستفاده به مؤمنان دستور داد به‌جای جمله‌ی «راعنا»، جمله «انظرنا» را به کار برند که همان مفهوم را مى رساند و دستاویزى براى دشمن لجوج نیست:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَقُولُوا راعِنا وَ قُولُوا انْظُرْنا »[1]
اى افراد باایمان (هنگامی که از پیغمبر تقاضاى مهلت براى درک آیات قرآن مى کنید) نگویید «راعنا» بلکه بگوئید «انظرنا» (زیرا کلمه اول هم به معنى ما را مهلت بده و هم به معنی «ما را تحمیق کن» مى باشد و دستاویزى براى دشمنان است).[2]
بعضى دیگر از مفسران گفته اند که جمله «راعنا» در لغت یهود یک نوع دشنام بود و مفهومش این بود «بشنو که هرگز نشنوى» این جمله را تکرار مى کردند و مى خندیدند!.
بعضى از مفسران نیز نقل کرده اند که یهود به‌جای «راعنا»، «راعینا» مى گفتند که معنی‌اش «چوپان ما» است، و پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله را مخاطب قرار مى دادند و از این راه استهزا مى کردند.
این شأن نزول‌ها باهم تضادى ندارد و ممکن است همه صحیح باشد.[3]
از این آیه به‌خوبی استفاده مىشود که مسلمانان باید در برنامه هاى خود مراقب باشند که هرگز بهانه به دست دشمن ندهند، حتى از یک جمله کوتاه که ممکن است سوژه اى براى سوءاستفاده دشمنان گردد احتراز جویند.
قرآن با صراحت براى جلوگیرى از سوءاستفاده مخالفان به مؤمنان توصیه مى کند که حتى از گفتن یک کلمه مشترک که ممکن است دشمن از آن معنى دیگرى قصد کند و به تضعیف روحیه مؤمنان بپردازد پرهیز کنند، دامنه سخن و تعبیر وسیع است چه لزومى دارد انسان جمله اى را به کار برد که قابل تحریف و سخریه دشمن باشد.[4]