رفیقان نیک از منظر قرآن
درسی از صفحه هشتاد و نهم قرآن کریم
رفاقت به معنی مصاحبت و همراهی است.
با توجه به اینکه رفیق، تأثیر زیادی در خلق و رفتار انسان دارد، مصاحبت با بعضی از افراد لازم و رفاقت با بعضی دیگر سزاوار نیست.
خداوند در قرآن کریم، چهار گروه را معرفی می‌کند که شایستگی رفاقت با مؤمنین را دارند:
«وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفیقاً»[1]
و کسانى که از خدا و پیامبر اطاعت کنند، در زمره کسانى از پیامبران و صدیقان و شهیدان و شایستگان خواهند بود که خدا به آنان نعمت داده و اینان نیکو رفیقانى هستند.
شأن نزول:
برخى گفته اند: این آیه و آیۀ بعد درباره «ثوبان» بنده آزادشده رسول خدا صلی الله علیه و آله نازل شده است که نسبت به پیامبر علاقه اى شدید داشت و از دورى او نمى توانست صبر کند.
ثوبان روزى نزد آن حضرت آمد درحالی‌که رنگش پریده و تنش لاغر شده بود.
حضرت به ثوبان فرمود: چرا این‌طور شده اى؟
عرض کرد: بیمار نیستم و دردى ندارم. جز اینکه شما را ندیده‌ام و اشتیاق ملاقات شما را دارم. آنگاه به یاد آخرت افتادم و ترسیدم که در آنجا شما را نبینم. زیرا شما در مقام پیامبرانید و من اگر به بهشت وارد شوم، در مقامى پایین تر از شما خواهم بود و اگر در بهشت هم داخل نشوم هرگز شما را نمى بینیم.
ازاین‌رو آیه نازل شد و به این‌گونه اشخاص بشارت داد که افراد مطیع پروردگار در بهشت نیز هم‌نشین پیامبران و برگزیدگان خدا خواهند بود.[2]
رفیقان نیک این چهار گروه هستند:
1. انبیاء
2. صدیقین؛ یعنى کسانى که بسیار صادق‌اند، هم در گفتار و هم در عمل.[3]
3. شهداء. این کلمه در قرآن کریم به معناى گواهان در اعمال است و در هیچ جاى قرآن که از ماده (ش- ه- د) کلمه اى به‌کاررفته به معناى کشته در معرکه جنگ نیامده، بلکه مراد از آن افرادى است که گواه بر اعمال مردم‌اند.[4]
4. صالحان؛ یعنی کسانی که کار شایسته انجام می‌دهند و حالشان صلاحیت یافته و راهشان استقامت پیداکرده است. مصلح، کسى است که خود و عمل خود را اصلاح کند.[5]
ویژگی‌های رفیقان نیک:
با توجه به این آیه، یکى از ویژگی‌های این چهار گروه این است که خداوند به آنها نعمت داده است.
علاوه بر این، همان‌طور که در سوره حمد بیان شده است اینان همان کسانی هستند که در مسیر مستقیم هستند (اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِم[6])
[1] سورۀ نساء، آیه 69
[2] تفسیر مجمع البیان
[3] تفسیر المیزان
[4] تفسیر المیزان
[5] تفسیر مجمع البیان
[6] سورۀ حمد، آیه 6 و 7