هفت صفت پیامبر اکرم (ص) در آیه 157 سوره اعراف

درسی از صفحه صد و هفتاد قرآن کریم

خداوند در قرآن کریم یکی از صفات کسانی که مشمول رحمت واسعه پروردگار هستند را پیروى از پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله معرفی کرده است (الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ‏).

سپس براى پیامبر اکرم ص، هفت صفت بیان مى‏کند:

1. پیامبری که دارای مقام رسالت است (الرَّسُولَ‏).

رسول کسى است که علاوه بر مقام نبوت، مامور به دعوت و تبلیغ به سوى آئین خدا و ایستادگى در این مسیر مى‏باشد.

2. او پیامبر خدا است (النبىّ).

نبى به کسى گفته مى‏شود که پیام خدا را بیان مى‏کند و به او، وحى نازل مى‏شود (هر چند مامور به دعوت و تبلیغ نباشد).

در حقیقت رسالت مقامى است بالاتر از نبوت، بنابر این در معنى رسالت، نبوت هم افتاده است، ولى چون آیه در مقام تشریح و توضیح و تفصیل پیامبر ص است، آن دو را مستقلا ذکر کرده. در واقع آنچه به طور سربسته در مفهوم رسول افتاده، به صورت مستقل و روشن به عنوان تجزیه و تحلیل صفات او ذکر شده است.

3. پیامبرى که درس نخوانده و از میان توده جمعیت برخاسته، از سرزمین مکه ام القرى، کانون اصلى توحید طلوع کرده است (الأُمّى).

درباره مفهوم «امّى» که از ماده «ام» بمعنى مادر یا «امت» به معنى جمعیت گرفته شده است در میان مفسران گفتگو است. جمعى آن را به معنى درس نخوانده مى‏دانند، یعنى به همان حالتى که از مادر متولد شده باقى مانده و مکتب استادى را ندیده است، و بعضى آن را به معنى کسى که از میان امت و توده مردم برخاسته، نه از میان اشراف، و مترفین و جباران، و بعضى به مناسبت اینکه مکه را «ام القرى» مى‏گویند این کلمه را مرادف «مکى» دانسته‏اند.

روایات اسلامى که در منابع مختلف حدیث وارد شده نیز بعضى آن را به معنى درس نخوانده و بعضى آن را به معنى مکى تفسیر کرده‏اند.

ولى هیچ مانعى ندارد که کلمه «امّى» اشاره به هر سه مفهوم بوده باشد؛ چراکه استعمال یک لفظ در چند معنى، هیچگونه مانعى ندارد، و در ادبیات عرب شواهد فراوانى براى این موضوع وجود دارد.

4. «پیامبرى که صفات و علامات و نشانه‏ها و دلائل حقانیت او را در کتب آسمانى پیشین (تورات و انجیل) مشاهده مى‏کنند» (الَّذِی یَجِدُونَهُ مَکْتُوباً عِنْدَهُمْ فِی التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِیلِ‏).

5. «پیامبرى که محتواى دعوت او با فرمان عقل کاملا سازگار است، به نیکیها و آنچه خرد آن را مى‏شناسد و نزدش معروف است، دعوت مى‏کند، و از بدیها و زشتیها و آنچه خرد ناشناس مى‏شمرد، نهى مى‏نماید» (یَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهاهُمْ عَنِ الْمُنْکَرِ).

6. محتواى دعوت او با فطرت سلیم هماهنگ است، «طیبات و آنچه را طبع سلیم مى‏پسندد، براى آنها حلال مى‏شمرد، و آنچه خبیث و تنفرآمیز مى‏باشد بر آنها تحریم مى‏کند» (وَ یُحِلُّ لَهُمُ الطَّیِّباتِ وَ یُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الْخَبائِثَ‏).

7. او بسان مدعیان دروغین نبوت و رسالت که هدفشان به زنجیر کشیدن توده‏هاى مردم و استعمار و استثمار آنها است، نیست، نه تنها بندى بر آنها نمى‏گذارد، بلکه «بارها را از دوش آنان برمى‏دارد و غل و زنجیرهایى را که‏ بر دست و پا و گردنشان سنگینى مى‏کرد، مى‏شکند» (وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلالَ الَّتِی کانَتْ عَلَیْهِمْ‏).

منبع: تفسیر نمونه، ج ‏6، ص 395 الی 398