پنج نشانه از نشانه‌های منافق
درسی از صفحه صد و نود و هفت قرآن کریم
خداوند در قرآن کریم درباره منافقان می‌فرماید:
«الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمُنْکَرِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَ یَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ إِنَّ الْمُنافِقِینَ هُمُ الْفاسِقُونَ»[1]
(مردان منافق و زنان منافق همه از یک گروهند؛ آنها امر به منکر و نهى از معروف مىکنند و دستهایشان را [از انفاق و بخشش] مىبندند، خدا را فراموش کردند و خدا آنها را فراموش کرده [رحمتش را از آنها قطع نموده] منافقان قطعا فاسقند).
در این آیه نخست هم سنخ بودن منافقان زن و مرد یادآوری شده و می‌فرماید:
«مردان منافق و زنان منافق همه از یک قماشند» (الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ) خودنمایى روح نفاق در یک مرد با یک زن ممکن است متفاوت باشد، اما نباید فریب تغییر چهره هاى نفاق را در میان منافقان خورد.[2] لذا زن و مرد هر دو، در اصلاح یا فساد جامعه نقش دارند.[3]
سپس به ذکر پنج صفت از اوصاف منافقان مىپردازد:
1. آنها مردم را به منکرات تشویق می‌کنند (یَأْمُرُونَ بِالْمُنْکَرِ).
2. آنها مردم را از نیکی‌ها باز مىدارند (وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ).
این خصلت منافقان درست بر عکس برنامه مؤمنان راستین که دائما از طریق امر به معروف و نهى از منکر در اصلاح جامعه و پیراستن آن از آلودگى و فساد کوشش دارند، منافقان دائما سعى مىکنند که فساد همه جا را بگیرد و معروف و نیکى از جامعه برچیده شود تا بهتر بتوانند در چنان محیط آلودهاى به اهداف شومشان برسند.[4]
3. آنها نه در راه خدا انفاق مىکنند، نه به کمک محرومان مىشتابند و نه خویشاوند و آشنا از کمک مالى آنها بهره مىگیرند، بلکه «دستهایشان را مىبندند» (وَ یَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ).[5]
آنها چون ایمان به آخرت و نتائج و پاداش انفاق ندارند، در بذل اموال سخت بخیلند، هر چند آنها براى رسیدن به اغراض شوم خود، اموال فراوانى خرج مىکنند و یا به عنوان ریاکارى بذل و بخششى دارند، اما هرگز از روى اخلاص و براى خدا دست به چنین کارى نمىزنند.
4. تمام اعمال و گفتار و رفتارشان نشان مىدهد که «آنها خدا را فراموش کردهاند» و نیز وضع زندگى آنها نشان مىدهد که «خدا هم آنها را از برکات و توفیقات و مواهب خود فراموش نموده» یعنى با آنها معامله فراموشى کرده است و آثار این دو فراموشى در تمام زندگى آنان آشکار است. این محروینت منافقان از برکات و توفیقات و رحمت‌های الهی هم به خاطر کردار خود آنها است (نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ).[6]
5. «منافقان فاسق هستند» و بیرون از دائره اطاعت فرمان خداوند می‌باشند (إِنَّ الْمُنافِقِینَ هُمُ الْفاسِقُونَ).[7]
