یکی از آثار ایمان و عمل صالح
جمعه, ۲۵ اسفند ۱۴۰۲، ۰۵:۵۴ ب.ظ
خداوند در قرآن کریم یکی از آثار ایمان و عمل صالح را اینچنین بیان می‌فرماید:
«مَنْ کانَ یُرِیدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِیعاً إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ وَ الَّذِینَ یَمْکُرُونَ السَّیِّئاتِ لَهُمْ عَذابٌ شَدِیدٌ وَ مَکْرُ أُولئِکَ هُوَ یَبُور»[1]
[کسى که خواهان عزت است (باید از خدا بخواهد) که تمام عزت براى خدا است سخنان پاکیزه به سوى او صعود مىکند، و عمل صالح را بالا مىبرد، و آنها که نقشههاى سوء مىکشند، عذاب شدید براى آنها است و مکر (و تلاش افسادگرانه) آنها نابود مىشود (و به جایى نمىرسد)].
مقصود از «الکلم الطیّب» صرف کلمات نیست؛ بلکه عقاید حقّه است که در رأس آنها اعتقاد به توحید است و مراد از صعود آن، تقرّب صاحب آن اعتقاد است.[2]
«الکلم الطیب» به معنى سخنان پاکیزه است، و پاکیزگى سخن به پاکیزگى محتواى آن است، و پاکیزگى محتوا به خاطر مفاهیمى است که بر واقعیتهاى عینى پاک و درخشان تطبیق مىکند، و چه واقعیتى بالاتر از ذات پاک خدا، و آئین حق و عدالت او، و نیکان و پاکانى که در راه نشر آن گام بر مىدارند؟ لذا «الکلم الطیب» را به اعتقادات صحیح نسبت به مبدء و معاد و آئین خداوند تفسیر کرده اند. آرى یک چنین عقیده پاکى است که به سوى خدا اوج مى گیرد، و دارندهاش را نیز پرواز مىدهد، تا در جوار قرب حق قرار گیرد، و غرق در عزت خداوند عزیز شود.
مرحوم علامه طباطبایی نیز مقصود از «کلم الطیب» را ایمان و اعتقادات حق دانسته است. همچنانکه مقصود از صعود کلام طیّب به سوى خدا را، قبول شدن و اجر داشتن آن در پیشگاه خداوند دانسته است.[3]
مسلما از این ریشه پاک شاخه هایى مى روید که میوه آن عمل صالح است، هر کار شایسته و مفید و سازنده، چه دعوت به سوى حق باشد، چه حمایت از مظلوم، چه مبارزه با ظالم و ستمگر، چه خودسازى و عبادت، چه آموزش و پرورش، و خلاصه هر چیز که در این مفهوم وسیع و گسترده داخل است اگر براى خدا و به خاطر رضاى او انجام شود آن هم اوج مىگیرد و به آسمان لطف پروردگار عروج مىکند، و مایه معراج و تکامل صاحب آن، و برخوردارى از عزت حق مىشود.
این همان چیزى است که در آیه دیگر قرآن به آن اشاره شده است:
«أَ لَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ تُؤْتِی أُکُلَها کُلَّ حِینٍ بِإِذْنِ رَبِّها»[4]
[آیا ندیدى خداوند چگونه براى سخن پاکیزه، مثالى زده است؟ همانند درختى پاک که ریشه آن ثابت و برقرار، و شاخه آن در آسمان افراشته، هر زمان میوههاى خود را به اذن پروردگارش به مشتاقان مىدهد].
در برخى احادیث روایت شده که مقصود از «سخنان پاکیزه» در این آیه جملهى «لا اله الّا اللَّه»[5] و مانند آن است و در برخى احادیث نیز آن را بر ولایت اهل بیت علیهم السلام تطبیق کرده و فرمودهاند هر کس ولایت ما را نداشته باشد خدا عملش را بالا نمىبرد.[6] البته این روایات مصادیق روشن «کلمه ى طیبه» را بیان مىکند، و گرنه معناى آن وسیع است و هرگونه سخن پاکیزه و عقیده ى صحیح را در بر مىگیرد.[7]
برخی نکات آیه
1. عقیده حق و پسندیده، مورد پذیرش و صعود کننده به سوى خدا است.[8]
2. ایمان، سبب تقرّب به خدا است.[9]
3. ایمان و عقیده درست همراه با عمل صالح، وسیله تحصیل عزّت و سربلندى است.[10]
4. پاداش سخن طیّب و نیکو، نزد خداوند است.[11]
5. عمل صالح، باعث رفعت و ارزشمندى سخن طیّب است.[12]
[1] سوره فاطر، آیه 10
[2] المیزان، ج 17، ص 23
[3] المیزان، ج 17، ص 23
[4] سوره ابراهیم آیه 24
[5] . بحارالانوار، ج 66، ص 64 و تفسیر صافى، ج 4، ص 233
[6] . کافى، ج 1، ص 430؛ بحارالانوار، ج 34، ص 357؛ تفسیر شریف لاهیجى، ج 3، ص 710 و تفسیر صافى، ج 4، ص 233
[7] تفسیر قرآن مهر، ج 17، ص 101
[8] المیزان، ج 19، ص 257
[9] برداشت با توجّه به ارتباط میان جمله «الکلم الطیّب» با صدر آیه شریفه «العزّة» است: فرهنگ قرآن، ج 5، ص 468 و ج 8، ص 313
[10] فرهنگ قرآن، ج 5، ص 475
[11] فرهنگ قرآن، ج 19، ص 250
[12] المیزان، ج 19، ص 254