دستور قرآن درباره یتیم و بیان مجازات خوردن مال یتیم
جمعه, ۲۴ فروردين ۱۴۰۳، ۱۱:۱۷ ق.ظ
قرآن کریم در آیه نهم و دهم سورهى نساء با توجه دادن عواطف مسلمانان به سوى کودکان بىسرپرست و با یادآورى نتایج اعمال پدران بر فرزندان، به تجسّم اعمال خورندگان مال یتیم اشاره مى کند و با یادآورى فرجام عذاب آلود آنان مى فرماید:[1]
«وَ لْیَخْشَ الَّذینَ لَوْ تَرَکُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّیَّةً ضِعافاً خافُوا عَلَیْهِمْ فَلْیَتَّقُوا اللَّهَ وَ لْیَقُولُوا قَوْلاً سَدیداً* إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامى ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعِیراً»[2] [کسانى که اموال یتیمان را از روى ظلم و ستم مىخورند، تنها آتش مىخورند و به زودى به آتش سوزانى مىسوزند].
چیزی که برای خودتان نمی‌پسندید برای دیگران نیز بپسندید
قرآن براى برانگیختن عواطف مردم در برابر وضع یتیمان اشاره به حقیقتى مىکند که گاهى مردم از آن غافل میشوند، و آن اینکه: شما با یتیمان مردم همانگونه رفتار کنید که دوست مىدارید با یتیمان شما در آینده رفتار نمایند، منظره کودکان بى پناه، و اطفال بى سرپرست خود را که تحت سرپرستى انسانى سنگدل و خائن قرار گرفته که نه به احساسات آنها پاسخ مثبت مىدهد، و نه در اموال آنها رعایت عدالت مى کند در نظر بگیرید، این منظره دردناک چه اندازه شما را ناراحت میکند، و چه قدر به آینده فرزندان خود علاقه مندید؟ همان اندازه نسبت به فرزندان و یتیمان دیگران علاقه مند باشید و از ناراحتى آنها ناراحت شوید، بنا بر این، مفهوم آیه چنین است: «آنها که از وضع آینده فرزندان خود مى ترسند، باید از خیانت در باره یتیمان و آزار آنها بترسند».[3]
مراد از «قول سدید» در آیه
«وَ لْیَقُولُوا قَوْلًا سَدِیداً ...» کنایه است از اتخاذ روش صحیح عملى در مورد ایتام و ترک طریقه ناصحیح.[4]
عذاب خوردن مال یتیم
در این آیه به دو گونه عذاب اشاره شده است: یکى وارد شدن در آتش شعلهور دوزخ و سوختن در آن؛[5] و دوم، خوردن آتش که تجسّم حرام خوارى است.[6]
تجسّم خوردن مال یتیم در روز قیامت
از این آیه استفاده می‌شود که اعمال ما علاوه بر چهره ظاهرى خود، یک چهره واقعى نیز دارد که در این جهان از نظر ما پنهان است، اما این چهره هاى درونى، در جهان دیگر ظاهر میشوند و مسئله تجسم اعمال را تشکیل می‌دهند. چهره واقعى عمل همیشه تناسب خاصى با کیفیت ظاهرى این عمل دارد، همان گونه که خوردن مال یتیم و غصب حقوق او، قلب او را مىسوزاند و روح او را آزار مىدهد چهره واقعى این عمل آتش سوزان است.[7]
[1] تفسیر قرآن مهر، ج 4، صص 49 و 52
[2] سورة النساء: آیة 9 و 10
[3] تفسیر نمونه، ج 3، ص 277
[4] ترجمه تفسیر المیزان، ج4، ص 316 و 317
[5] . واژهى« سَیصلى» در اصل به معناى داخل شدن در آتش و سوختن، و واژهى« سَعیر» به معناى آتش شعلهور است؛ به نقل از تفسیر قرآن مهر، ج 4، ص 52
[6] تفسیر قرآن مهر، ج 4، ص 52
[7] تفسیر نمونه، ج3، ص: 281