برخی آداب مهمانی رفتن در آیه 53 سوره احزاب

درسی از صفحه چهارصد و بیست و پنج قرآن کریم

«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُیُوتَ النَّبِیِّ إِلَّا أَنْ یُؤْذَنَ لَکُمْ إِلى‏ طَعامٍ غَیْرَ ناظِرِینَ إِناهُ وَ لکِنْ إِذا دُعِیتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَ لا مُسْتَأْنِسِینَ لِحَدِیثٍ إِنَّ ذلِکُمْ کانَ یُؤْذِی النَّبِیَّ فَیَسْتَحْیِی مِنْکُمْ وَ اللَّهُ لا یَسْتَحْیِی مِنَ الْحَقِّ ...» (الاحزاب: 53)

اى کسانى که ایمان آورده ‏اید، به خانه ‏هاى پیامبر وارد نشوید، مگر این‏که براى خوردن غذایى به شما اجازه دهند، که در آن صورت هم نباید منتظر پخته شدنش باشید؛ بلکه هنگامى که دعوت شدید وارد شوید. و زمانى که غذا خوردید پراکنده گردید، بى‏ آن‏که سرگرم سخنى شوید. قطعا این کار پیامبر را آزار مى ‏دهد و از شما شرم مى ‏کند، ولى خدا از حق شرم نمى‏ کند ...

داستان‏ هاى متعددى در مورد نزول فقره فوق از سوره احزاب بیان شده است؛ از جمله این که در هنگام ازدواج پیامبر صلى الله علیه و آله با زینب دختر جَحش، مردم به میهمانى در خانه‏ى پیامبر صلى الله علیه و آله دعوت شدند و گروه گروه آمدند و پس از غذا خوردن خارج شدند و سفره را نیز برچیدند ولى سه نفر در اطاق آن حضرت باقى ماندند و به گفت‏گو پرداختند. آیه فوق فرود آمد و آنان را از این کار منع کرد، زیرا این کارها موجب اذیت پیامبر صلى الله علیه و آله مى‏ شد.[1]

چند نکته و درس از آیه فوق

1. در این آیه آداب معاشرت اجتماعى بیان شده است؛ از جمله این که بدون اجازه داخل خانه‏ پیامبر صلى الله علیه و آله نشوید. البته این حکم براى همه‏ى خانه‏هاست و حتى پیامبر صلى الله علیه و آله وقتى مى‏خواست داخل خانه‏ دخترش فاطمه علیها السلام شود، بیرون مى ‏ایستاد و به نوعى اجازه مى ‏گرفت.

2. در این آیه به آداب مهمانى رفتن نیز اشاره شده است؛ بدین ترتیب که‏:

اولًا، زودتر از وقت مقرر مهمان کسى نشوید که هم خودتان معطل غذا شوید و هم مزاحم او شوید.

ثانیاً، بعد از صرف غذا مدت طولانى درنگ نکنید و مجلس انس تشکیل ندهید که مزاحم میزبان شوید. البته؛ اگر از آغاز افرادى براى جلسه‏ى گفت‏گو و انس دعوت شده باشند مى ‏توانند به اندازه‏ لازم بمانند.

3. پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله اهمیت ویژه ‏اى براى مهمان قائل بودند، به طورى که در مسائل عمومى حق را آشکارا بیان مى‏کردند ولى در مورد مهمان حیا کرده، اصول اخلاقى را رعایت مى‏ کردند و از حقّ شخصى خود مى‏گذشتند، ولى به زیاد ماندن مهمانان اعتراض نمى‏کردند.

4. در اسلام بر مهمان نوازى تأکید شده است و از پیامبر صلى الله علیه و آله روایت شده که مهمان راه‏نماى بهشت و هدیه‏ اى الهى است که همراه رزق خود مى‏ آید و گناهان اهل خانه را مى ‏برد (یعنى به برکت او گناهان بخشوده مى‏شود)[2] و سفارش شده که در مورد مهمان به زحمت نیفتید و چیزهایى را که ندارید تهیه نکنید بلکه هر چه (از غذا) دارید براى او آماده کنید؛[3] و همراه مهمان بروید تا از خانه شما به خوبى بیرون رود[4] و نیز سفارش شده که مهمان در هر کجا که صاحب خانه دستور داد بنشیند.[5]

به نقل از: تفسیر قرآن مهر، ج ‏16، ص 384 و 385

---

[1] . اسباب نزول واحدى، ص 372 و شأن نزول آیات، ص 452

[2] .« الضیف دلیل الجنة»( جامع الاخبار، ص 136؛ بحار الانوار، ج 72، ص 460)

[3] . محجة البیضاء، ج 3، ص 29

[4] . عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج 2، ص 69؛ بحارالانوار، ج 72، ص 451 و وسائل الشیعه، ج 12، ص 226

[5] . قرب الاسناد، ص 33 و بحارالانوار، ج 72، ص 451 و 465