آیا پیامبران و ائمه علیهم‌السلام «علم غیب» میدانستند؟

درسی از صفحه دویست و بیست و پنجم قرآن کریم

یکی از ایراداتی که قوم حضرت نوح علیه السلام نسبت به نبوت آن حضرت می‌کردند این بود که «ما تو را جز انسانى همانند خود نمى‏ بینیم» (فَقالَ الْمَلَأُ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ ما نَراکَ إِلَّا بَشَراً مِثْلَنا).[1]

از جمله پاسخ‌هایی که حضرت نوح علیه السلام نسبت به این اشکال غیرمنطقی قومش دادند این بود که «من نه به شما مى ‏گویم خزائن الهى در اختیار من است (وَ لا أَقُولُ لَکُمْ عِنْدِی خَزائِنُ اللَّهِ‏) و نه مى ‏گویم از غیب آگاهى دارم (وَ لا أَعْلَمُ الْغَیْبَ‏) و نه مى ‏گویم من فرشته‏ ام (وَ لا أَقُولُ إِنِّی مَلَکٌ‏)».[2]

نظیر این پاسخ، درباره رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله است که «قُلْ لا أَقُولُ لَکُمْ عِنْدِی خَزائِنُ اللَّهِ وَ لا أَعْلَمُ الْغَیْبَ وَ لا أَقُولُ لَکُمْ إِنِّی مَلَکٌ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما یُوحى‏ إِلَیَ»[3]‏ [بگو من نمى ‏گویم خزائن الهى نزد من است و نمى ‏گویم از غیب آگاه هستم، و نه مى ‏گویم فرشته‏ ام، من تنها پیروى از آنچه بر من وحى مى ‏شود دارم].

سؤالی که پیش می‌آید این است که این قبیل آیات چگونه با برخی دیگر از آیات و روایات که اشاره به عالم به غیب بودن انبیاء و ائمه و اولیاء علیهم السلام دارند، سازگار است؟!

پاسخ این است که آگاهى از غیب به طور مطلق و بدون هیچگونه قید و شرط از آن خدا است، ولى او هر مقدار از این آگاهى را مصلحت ببیند در اختیار پیامبران و اولیاى خود مى ‏گذارد همانطور که در آیه 26 و 27 سوره «جنّ» مى‏ خوانیم: «عالِمُ الْغَیْبِ فَلا یُظْهِرُ عَلى‏ غَیْبِهِ أَحَداً إِلَّا مَنِ ارْتَضى‏ مِنْ رَسُولٍ‏» (خداوند از تمام امور پنهانى آگاه است و هیچکس را از علم غیب خود آگاه نمى ‏کند مگر رسولانى که مورد رضایت او هستند).

بنابراین هیچگونه تضادى میان آیات مورد بحث که نفى علم غیب از پیامبران مى‏ کند و آیات یا روایاتى که آگاهى بعضى از غیوب را به پیامبران یا امامان ع نسبت مى‏ دهد وجود ندارد. آگاهى از اسرار غیب بالذات مخصوص خدا است و دیگران هر چه دارند بالعرض و از طریق تعلیم الهى مى ‏باشد و به همین دلیل محدود به حدودى است که او اراده مى‏ کند.[4]

 

---

[1] سوره هود، آیه 27

[2] سوره هود، آیه 31

[3] سوره انعام، آیه 50

[4] تفسیر نمونه، ج‏9، ص 78 و 79