مؤمن مانند زمین است؛ به دیگران بهره می‌رساند و بر آزار آنان صبر می‌کند
یکی از ویژگی‌های مؤمن صبر و بردباری او در برابر جفا و اذیت دیگران است و از خصوصیاتی که شخص باایمان را از دیگران جدا می‌کند، همین ویژگی است.
تحمل آزار دیگران و مقابله‌به‌مثل نکردن با آنان هنری است که شخص مؤمن آراسته به آن است. وگرنه جواب بدی را با بدی دادن و مقابله‌به‌مثل کردن و بردبار نبودن در برابر اضرار دیگران خصوصیت غریزی انسان‌هاست که بعضاً در این خصوصیت با حیوانات نیز مشترک است. آنچه مؤمن را از دیگران متمایز می‌کند سرکوب نفس حیوانی خویش با حلم و بردباری است.
البته ناگفته نماند که بردباری در برابر اضرار دیگران به معنی پذیرش خسارت جانی، مالی یا آبرویی نیست. در مواقعی لازم است انسان مؤمن، در جهت حفاظت حقوق خویش، از خودش دفاع کند. ولی این نباید باعث شود که در برخورد با طرف مقابل از حدود شرعی و اخلاقی خارج شود. به‌عنوان‌مثال کلمات زشتی بر زبان آورد؛ زود قضاوت کند؛ بر دشمنی مخاطب بی افزاید؛ یا هر کاری که با ویژگی‌های مؤمن سازگار نیست انجام دهد. چه بسیار اتفاق افتاده است که باگذشت از جسارت دیگران و بر خود کریمانه با او، موجبات هدایت مخاطب فراهم‌شده است.
چنانکه درباره اخلاق کریمانه و حلیمانه امام حسن مجتبی علیه‌السلام روایت شده که:
مردى از اهل شام با امام حسن که سوار بود مصادف شد، آن شخص شروع به لعن امام حسن نمود. ولى آن بزرگوار جواب وى را رد نمى کرد.
هنگامی‌که آن مرد ساکت شد امام حسن علیه السّلام به وى سلام کرد و خندید و به او فرمود:
گمان میکنم غریب باشى: شاید امر بر تو مشتبه شده باشد؟ اگر از ما رضایت بخواهى رضایت می‌دهیم. اگر چیزى بخواهى به تو عطا خواهیم نمود، اگر از ما راه نمائی بخواهى تو را هدایت می‌نماییم، اگر حاجتى داشته باشى روا می‌کنیم، اگر گرسنه باشى تو را غذا می‌دهیم، اگر برهنه باشى لباس به تو می‌پوشانیم، اگر محتاج باشى تو را بىنیاز خواهیم کرد، اگر رانده‌شده باشى تو را پناه می‌دهیم، چنانچه احتیاجى داشته باشى بداد تو میرسیم، اگر اثاث مسافرت خود را بیارى و مهمان ما باشى تا موقعى که بخواهى بروى براى تو بهتر است. زیرا ما مهمانخانهاى داریم، مقامى وسیع داریم، ثروت فراوانى داریم.
موقعى که آن مرد شامى این سخنان را از امام حسن علیه السّلام شنید گریان شد و گفت: شهادت می‌دهم که تو در روى زمین خلیفه خدائى، خدا بهتر می‌داند که مقام رسالت را کجا قرار دهد، تو و پدرت نزد من دشمن‌ترین خلق خدا بودید، ولى اکنون تو نزد من محبوب‌ترین خلق خدائى. آنگاه اثاث خود را برداشت و نزد امام حسن برد و مهمان آن بزرگوار بود تا آن موقعى که حرکت کرد و رفت و دوستى این خاندان را از اعتقادات خویشتن قرار داد.1
در روایت شریفه ای از حضرت رسول خدا صلی‌الله علیه و آله انسان مؤمن به زمین تشبیه شده است.
از حضرت امام صادق علیه‌السلام روایت‌شده که رسول خدا صلی‌الله علیه و آله فرمودند:
مَثَلُ الْمُؤْمِنِ کَمَثَلِ الْأَرْضِ مَنَافِعُهُمْ مِنْهَا وَ أَذَاهُمْ عَلَیْهَا وَ مَنْ لَا یَصْبِرُ عَلَى جَفَاءِ الْخَلْقِ لَا یَصِلُ إِلَى رِضَى اللَّهِ تَعَالَى لِأَنَّ رِضَى اللَّهِ تَعَالَى مَشُوبٌ بِجَفَاءِ الْخَلْقِ2
ترجمه:
مؤمن مانند زمین است که همه از آن استفاده مىبرند، و آزار و اذیت آنان نیز در روى همین زمین صورت مىگیرد. و کسى که صبر و تحمل بر جفاء مردم نکند، به رضاى پروردگار متعال نائل نمی‌شود؛ زیرا رضاى خداوند آمیخته و توأم با جفاى خلق است.
به‌راستی چه تشبیه زیبائیست تشبیه مؤمن به همین زمینی که این‌قدر از منافع آن بهره‌مند می‌شویم. چه کشت‌هایی که بر روی آن می‌کاریم و از انواع محصولات آن بهره‌مند می‌شویم. چه بناهایی که برای زندگی یا امرارمعاش بر زیر و روی آن احداث می‌کنیم. چه عملیاتی که برای سهولت عبور و مرور بر روی آن ایجاد می‌کنیم و هزاران منفعت دیگر که از همین زمین خاکی بهره می‌بریم. این زمین به این‌همه منافع چه سودی از انسان‌ها می‌گیرد غیر از خسارت و ویرانی.
رسول خدا صلی‌الله علیه و آله انسان مؤمن را تشبیه به زمین کرده‌اند.
آن حضرت علت تشبیه را هم این‌گونه فرموده‌اند که همچنان که زمین به انسان‌ها سود می‌رساند، بدون اینکه خودش منفعتی از آنان ببرد، مؤمن نیز مانند زمین باید بر جفای مخلوقات صبر کند.
ایشان حتی رضایت خداوند را درگرو صبر بر آزار دیگران کرده‌اند. همان رضایتی که از مقامات نفس مطمئنه است؛
یا ایّتها النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعی إِلى رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً 3
این صبر و تحمل است که انسان را به مبارزه با نفس سرکشش وا‌داشته و ناخالصی‌های ایمان او را از بین می‌برد.
1. مناقب آل أبی طالب علیهم السلام لابن شهرآشوب ؛ ج4 ؛ ص19
3. آیات 27و 28 سوره مبارکه فجر
چند مطلب خواندنی دیگر دربارۀ تمثیلات و تشبیهاتی که در مورد مؤمن در آیات و روایات بیان شده است:
مؤمن مانند دو کفه ترازو است!
- ۹۴/۰۹/۲۷
چه زیبا،سبحان الله...
خسته نباشید