مؤمن مانند خوشه گندم است!
از رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله روایت شده که فرمودند:
مؤمن مانند خوشه گندم باشد که گاه خم شود و گاه بر پا ایستد و کافر مانند درخت سخت چوب ارزان است که همواره پابرجاست و کج نمی‌شود.
استقامت در برابر نوسانات طبیعی دنیا ازیک‌طرف و مبارزه با شیطان و خواهش‌های نفسانی از طرف دیگر، روحی مقاوم می‌خواهد که نصیب هرکسی نمی‌شود.
ایجاد روح مقاوم چیزی است که در سایه ورزیدگی آن حاصل می‌شود. روح انسان تا زمانی که خود را در بوته ابتلائات و آزمایش‌ها نیازماید، تعالی حقیقی خود را به دست نخواهد آورد. شبیه ورزشکاری که برای پیروزی در عرصه‌های بین‌المللی، چاره‌ای جز تحمل رنج تمرین‌های آماده‌سازی ندارد.
پرورش روح ایمان در وجود انسان، مرهون تحمل ابتلائات و مصائب چند صباح دنیا است.
از رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله روایت شده که فرمودند:
مَثَلُ الْمُؤْمِنِ مَثَلُ السُّنْبُلَةِ تَخِرُّ مَرَّةً وَ تَسْتَقِیمُ أُخْرَى وَ مَثَلُ الْکَافِرِ مَثَلُ الْأَرْزَةِ لَا یَزَالُ مُسْتَقِیماً 1
مؤمن مانند خوشه گندم باشد که گاه خم شود و گاه بر پا ایستد و کافر مانند درخت سخت چوب ارزان است که همواره پابرجاست و کج نمی‌شود.
در این روایت، انسان مؤمن تشبیه به خوشه گندمی شده است که براثر عوامل خارجی مثل وزش باد، میل به یمین و یسار می‌کند. بدون اینکه آسیبی به ریشه و بنیان آن وارد شود.
حتی چه‌بسا این انفعال، عاملی برای رشد و پرورش آن باشد. انسان مؤمن نیز در اثر ابتلائات دنیوی فراز و فرودهایی خواهد داشت؛ دچار خوشی و ناخوشی خواهد شد؛ یا اینکه در اثر هوای نفسانی و فریب شیطان دچار لغزشهایی بشود؛ ولی هرگز به بنیان وجودی‌اش که ایمان باشد آسیبی نمی‌رسد.
برخلاف انسان مؤمن، الطاف خفیه الهی که عبارت از مشکلات و بلاها باشد، شامل حال انسان کافر نمی‌شود و درنتیجه ورزیدگی روحی برای طی مسیر کمال را پیدا نمی‌کند.
و چه زیباست حدیثی که از امام صادق علیه‌السلام روایت‌شده است؛ آنجا که فرمودند:
قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَوْ لَا أَنْ یَجِدَ عَبْدِیَ الْمُؤْمِنُ فِی قَلْبِهِ لَعَصَّبْتُ رَأْسَ الْکَافِرِ بِعِصَابَةِ حَدِیدٍ لَا یُصَدَّعُ رَأْسُهُ أَبَدا 2
خداى عز و جل می فرماید: اگر بنده مؤمنم دل‌آزرده نمی‌شد، سر کافر را با دستمالى آهنین می‌بستم که هرگز دچار سردرد نشود.
البته در مورد روایت موردبحث، تفسیر دیگری نیز میتوان بیان کرد و آن اینکه بگوییم شاید روایت اشاره به دل مؤمن و دل کافر می‌کند؛ زیرا احوال دل مؤمن به سبب نازکى متغیّر است؛ گاه نرم و آسان و گاه سخت مىشود. برخلاف کافر که همواره سرسخت و سنگدل است.
پاورقی:
1. التمحیص ؛ ص34
2. الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج2 ؛ ص257
چند مطلب خواندنی دیگر دربارۀ تمثیلات و تشبیهاتی که در مورد مؤمن در آیات و روایات بیان شده است:
مؤمن مانند دو کفه ترازو است!
- ۹۴/۱۰/۲۵