نقش گناهان در نزول بلایا از منظر قرآن

 

خداوند حکیم است و تمام افعال او بر اساس حکمت است؛ هرچند برخی از این حکمت‌ها برای ما معلوم نیست.

یکی از اتفاقات عالم، نزول بلایا و مصائب بر اساس حکمت الهی، هم در بعد فردی و هم بعد اجتماعی است.

این حکمت‌ها موارد مختلفی می‌تواند باشد. ازجمله امتحانات الهی و ارتقای درجات و مجازات اعمال.

از امیر مؤمنان على علیه السّلام نقل‌شده که فرمودند:

إِنَّ الْبَلَاءَ لِلظَّالِمِ أَدَبٌ وَ لِلْمُؤْمِنِ امْتِحَانٌ وَ لِلْأَنْبِیَاءِ دَرَجَةٌ وَ لِلْأَوْلِیَاءِ کَرَامَه. ٌ[1]

گرفتارى براى ستمگران موجب ادب آن‌ها مى‏ شود و براى مؤمن آزمایش حساب مى‏گردد و براى پیامبران موجب درجات است و براى اولیاء کرامت به‌حساب مى ‏آید.

 

یکی از حکمت‌ها این است که مصائب ثمره اعمال و رفتار خود انسان است که به صورت بازتاب اشتباهات خود او در قالب مصائب تجلی می‌کند.

همچنانکه خداوند در قرآن کریم مصائب ناشی از شکست ظاهری مسلمانان در جنگ احد را معلول رفتار خود مسلمانان معرفی میکند که از دستور پیامبر صلی‌الله علیه و آله سرپیچی کرده و جبهه مقاومت را خالی کردند.

أَ وَ لَمَّا أَصابَتْکُمْ مُصیبَةٌ قَدْ أَصَبْتُمْ مِثْلَیْها قُلْتُمْ أَنَّى هذا قُلْ هُوَ مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدیرٌ[2]

آیا هنگامی‌که مصیبتى (در میدان جنگ احد) به شما رسید، درحالی‌که دو برابر آن را (در میدان جنگ بدر بر دشمن) وارد ساخته بودید، گفتید: «این مصیبت از کجاست؟!» بگو: از ناحیه خود شماست (که در میدان جنگ احد، با دستور پیامبر مخالفت کردید)

 

البته مصائب ناشی از سیئات انسان، فقط جنبه مجازات و مکافات عمل ندارد؛ بلکه جنبۀ اصلاحی نیز دارد. خداوند این بلایا را تلنگری برای بیداری از غفلت و رجوع به‌سوی خداوند معرفی می‌کند.

ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذیقَهُمْ بَعْضَ الَّذی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ[3]

فساد، در خشکى و دریا به خاطر کارهایى که مردم انجام داده‏ اند آشکارشده است. خدا مى ‏خواهد نتیجه بعضى از اعمالشان را به آنان بچشاند، شاید (به‌سوی حق) بازگردند.

 

این نکته را نیز نباید نادیده گرفت که خداوند بارحمت بالغۀ خود، بسیاری از گناهان انسان را نادیده می‌گیرد و این مصائب تنها مجازات بخشی از گناهان اوست. والا اگر قرار بر این باشد که انسان تاوان تمام گناهان خود را بپردازد، دنیای محدود، ظرفیت مجازات او را ندارد.

وَ ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدیکُمْ وَ یَعْفُوا عَنْ کَثیرٍ[4]

هر مصیبتى به شما رسد به خاطر اعمالى است که انجام داده ‏اید و بسیارى را نیز عفو مى‏ کند.

البته همانطور که گفتیم گناه و معصیت یکی از عوامل نزول بلایا و گرفتاری ها است و بخشی دیگر از این گرفتاری ها، امتحان الهی، تنبه انسان ،ارتقاء درجۀ معنوی و برخی از حکمت ها که برای ما مخفی است.

---

[1] بحار الأنوار (ط - بیروت)؛ ج‏64؛ ص 235

[2] سوره آل عمران؛ آیه 165

[3] سوره روم؛ آیه 41

[4] سوره شورى؛ آیه 30