دلیلی برای تغییر قبلۀ مسلمانان از لسان قرآن کریم
درسی از صفحه بیست و دوم قرآن کریم
درباره‌ی فلسفه‌ی تغییر قبله‌ی مسلمانان از سمت بیت‌المقدس به سمت کعبه، آنچه قرآن دراین‌باره تصریح و تأکید دارد این است که تغییر قبله، آزمایش الهى بود تا پیروان واقعى پیامبر شناخته شوند. زیرا آن‌ها که ایمان خالص ندارند، به‌محض تغییر یک فرمان، شروع به چون‌وچرا مىنمایند که چرا این‌گونه شد؟! اعمال ما طبق فرمان سابق چه مىشود؟! اگر فرمان قبلى درست بود، پس فرمان جدید چیست؟! اگر دستور جدید درست است، پس فرمان قبلى چه بوده است؟![1]
با تغییر قبله که آزمایشى بزرگ براى مسلمانان بود، روشن شد که چه کسانى تسلیم خدا و پیامبر صلى الله علیه و آله هستند و چه کسانى متزلزلاند و با اندک بهانهاى به کفر بازمىگردند.[2]
لذا خداوند می‌فرماید:
«وَ ما جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِی کُنْتَ عَلَیْها إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ یَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ یَنْقَلِبُ عَلى عَقِبَیْهِ وَ إِنْ کانَتْ لَکَبِیرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِینَ هَدَى اللَّهُ»
ما آن قبلهاى را که قبلاً بر آن بودى (بیت‌المقدس) تنها براى این قراردادیم که افرادى که از رسول خدا پیروى مىکنند از آن‌ها که به جاهلیت بازمی‌گردند بازشناخته شوند؛ اگرچه این کار جز براى کسانى که خداوند هدایتشان کرده دشوار بود.
نکته‌ای که از این آیه استفاده می‌شود این است که برخی از احکام و بایدونبایدهای الهی که در شرع آمده است، دلیلشان آزمایش و امتحان آنان است. امتحان برای اینکه معلوم شود کدام‌یک از بندگان ایمان راستین دارند.
البته امتحان و آزمایش بندگان و مشخص شدن مؤمنین واقعی از دیگران، به این معنی نیست که خداوند چیزى را نمىدانسته و سپس از آن آگاه شده است، بلکه مراد همان تحقق و عینیت پیدا کردن این واقعیت‌هاست. توضیح اینکه: خداوند از ازل از همه حوادث و موجودات آگاه بوده است هرچند آن‌ها تدریجی به وجود مىآیند، بنابراین حدوث حوادث و موجودات چیزى بر علم و دانش او نمىافزاید، بلکه آنچه قبلاً مىدانسته به‌این‌ترتیب پیاده مىشود.[3]
علاوه بر این، امتحان کردن بندگان برای این است که خود آنان نیز به نیکوکار بودن یا بدکار بودنشان علم پیدا کنند. همچنین امتحان الهی برای این است که حجت بر بندگان تمام شود؛ یعنی برای این است که در قیامت علیه خدا احتجاج نکنند که «اگر خداوند ما را امتحان می‌کرد، ما از امتحان الهی سربلند بیرون می‌آمدیم»!