نگرانی پیامبر (ص) در روز غدیر خم
درسی از صفحه صد و نوزدهم قرآن کریم
خداوند در روز غدیر خم، بعدازاینکه مأموریت معرفی جانشین و وصیّ رسول اعظم صلّی الله علیه و آله را به ایشان ابلاغ می‌کند، از او می‌خواهد که این مأموریت را به خاطر هیچ ملاحظه و مصلحت‌اندیشی ترک نکند؛ چراکه خود خداوند او را از نگرانی‌ها و خطرات احتمالی مصون نگه می‌دارد. در آنجا که می‌فرماید:
«یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ»[1]
(اى پیامبر، آنچه از جانب پروردگارت به‌سوی تو نازل شده، ابلاغ کن؛ و اگر نکنى پیامش را نرساندهاى و خدا تو را از [گزندِ] مردم نگاه مى دارد).
سؤالی که وجود دارد این است که رسول خدا صلّی الله علیه و آله از چه چیزی می‌ترسید و کدام نگرانی باعث می‌شد که اگر آن حضرت، علی علیه‌السلام را از طرف خدا به جانشینی انتخاب کند، از طرف مردم دچار آن شود؟
مرحوم علامه طباطبایی به این سؤال چنین پاسخ می‌دهد که این خطر، خطر جانى براى شخص رسول خدا صلّی الله علیه و آله نیست؛ زیرا آن جناب از اینکه جان شریف خود را در راه رضاى خدا قربان کند دریغ نداشت؛ بلکه ممکن است آن خطر را خطر اضمحلال و از بین رفتن دین دانست، به این بیان که بیم آن مىرفت اگر آن جناب عمل تبلیغ آن پیغام را در غیر موقع انجام دهد او را متهم سازند و هو و جنجال راه بیندازد و درنتیجه دین خدا و دعوت او فاسد و بی‌نتیجه شود.[2]
بر اساس روایتی از امام صادق علیه‌السلام، رسول خدا صلّی الله علیه و آله نگران بود که چون علی علیه‌السلام، پسرعمو و داماد او است اگر این کار را انجام دهد، منافقان از فرصت استفاه کرده بین مردم شایع خواهند کرد که پیامبر بر اساس سنت‌های جاهلیت که رئیس یک قبیله، فردی از نزدیکان خود را جانشین خویش می‌کرد، علی علیه‌السلام را به جانشینی برگزیده است. این تفکر شیطانی منافقین می‌توانست اساس دعوت پیامبر را متزلزل سازد؛ زیرا یکی از اهداف نبوت او این بود که سنت‌های جاهلی و امتیاز قومی و قبیلگی را منسوخ سازد و ارزش‌های الهی را جایگزین آنها کند. ولی خداوند به آن حضرت اطمینان داد که منافقان در عملی ساختن این نقشه‌ی شیطانی، کمیاب نخواهند شد و پیامبر از گزند آنان مصون خواهد ماند.[3]
امام صادق علیه‌السلام فرمودند:
«أَمَرَ اللَّهُ تَعَالَى نَبِیَّهُ مُحَمَّداً ص أَنْ یَنْصِبَ عَلِیّاً ع عَلَماً لِلنَّاسِ لِیُخْبِرَهُمْ بِوَلَایَتِهِ، فَتَخَوَّفَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ یَقُولُوا: حَامَى ابْنَ عَمِّهِ- وَ أَنْ تَطْغَوْا فِی ذَلِکَ عَلَیْهِ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَیْه یا أَیُّهَا الرَّسُول ...»[4]
خداوند به پیامبرش حضرت محمد صلّی الله علیه و آله امر کرد تا علی علیه‌السلام را به‌عنوان عَلَم (جانشین و وصیّ) نصب کند. رسول خدا صلّی الله علیه و آله ترسید که مردم بگویند پیامبر پسرعمویش را حمایت کرده (و به خاطر خویشاوندی او را جانشین خودش قرار داده است). پس خداوند به او این آیه را وحی کرد که ... (آیه فوق).
[1] سوره مائده، آیه 67
[2] المیزان فی تفسیر القرآن، ج6، ص: 42
[3] علی ربانی گلپایگانی؛ براهین و نصوص امامت، ص 303
[4] تفسیر العیاشى، ج1، ص 331