مؤمن مانند زنبور عسل است!
یکی از این موجودات که مؤمن را تشبیه به آن کرده اند زنبور عسل است.
چنانکه از رسول خدا صلى اللَّه علیه و اله روایت شده که فرمودند:
«الْمُؤْمِنُ کَالنَّحْلَةِ »:[1] مؤمن مانند زنبور عسل است.
در بیان علت مشابهت مؤمن به زنبور عسل روایاتی ذکر شده است.
چنانکه از رسول خدا صلى اللَّه علیه و اله روایت شده که فرمودند:
إِنَّ مَثَلَ الْمُؤْمِنِ کَمَثَلِ النَّحْلَةِ إِنْ صَاحَبْتَهُ نَفَعَکَ وَ إِنْ شَاوَرْتَهُ نَفَعَکَ وَ إِنْ جَالَسْتَهُ نَفَعَکَ وَ کُلُّ شَأْنِهِ مَنَافِعُ وَ کَذَلِکَ النَّحْلَةُ کُلُّ شَأْنِهَا مَنَافِعُ.[2]
ترجمه:
مؤمن چون زنبور عسل است؛ اگر همراه او باشى سودت دهد و اگر با او مشورت کنى سودت دهد و اگر با او همنشین گردى سودت دهد و همه شؤونش منفعت است و زنبور عسل هم همه کارش منفعت است.
همچنین از آن حضرت روایت شده که فرمودند:
الْمُؤْمِنُ کَالنَّحْلَةِ تَأْکُلُ طَیِّباً وَ تَضَعُ طَیِّباً وَقَعَتْ فَلَمْ تَکْسِرْ وَ لَمْ تَفْسُدْ.[3]
مؤمن چون زنبور عسل است، از چیزهای پاکیزه می خورد و چیز پاکیزه ای می نهد. (بر روی گیاه یا کندوی عسل) مینشیند، در حالی که نه آن را میشکند و نه آن را تباه میکند.
از امیر المؤمنین علىّ بن ابى طالب علیه السلام نیز روایت شده که آن حضرت به شیعیان خود فرمودند:
کُونُوا فِی النَّاسِ کَالنَّحْلَةِ فِی الطَّیْرِ لَیْسَ شَیْءٌ مِنَ الطَّیْرِ إِلَّا وَ هُوَ یَسْتَضْعِفُهَا وَ لَوْ یَعْلَمُونَ مَا فِی أَجْوَافِهَا مِنَ الْبَرَکَةِ لَمْ یَفْعَلُوا ذَلِکَ بِهَا.[4]
در میان مردم همچون زنبور عسل در میان پرندگان باشید؛ هیچ پرنده اى نیست مگر اینکه زنبور عسل را ضعیف مىشمارد، در حالی که اگر بدانند که چه برکتى در اندرون او نهفته است هرگز چنین رفتارى با او نمىکردند. (شاید به این خاطر او را ضعیف میشمارند که در مقابل سایر پرندگان چندان اهل جنگ و غلبه نیست)
لذا اگر بخواهیم برخی از وجوه تشابه مؤمن و زنبور عسل را ذکر کنیم، این موارد را بیان میکنیم:
1.منفعت رساندن به دیگران
2. آزار نرساندن به دبگران
3. خسارت نزدن به دیگران
4. خوردن چیزهای پاکیزه
5. تواضع
علاوه بر روایات برخی از علماء وجوه دیگری نیز در شباهت بیت مؤمن و زنبور عسل بیان کرده اند. از جمله ابن أثیر که در کتاب النهایه گفته است:
«وجه المشابهة بینهما حذق النّحل و فطنته، و قلّة أذاه و حقارته و منفعته، و قنوعه و سعیه فى اللیل، و تنزّهه عن الأقذار، و طیب أکله، و أنه لا یأکل من کسب غیره، و نُحُولُهُ و طاعته لأمیره».
ترجمه:
وجه شباهت مؤمن به زنبور عسل، استادى و هوش او است و بى آزارى و مهربانى و سودمندى و قناعت و کوشائى او در روز و دورى او از پلیدیها، و پاکى خوراکش و اینکه از دسترنج دیگرى نخورد و بخشش و فرمانبریش از فرمانده.
ابن أثیر در ادامه برای زنبور عسل آفاتی ذکر میکند و میگوید همین آفات برای مؤمن نیز است:
«أنّ للنّحل آفات تقطعه عن عمله. منها الظّلمة و الغیم، و الریح و الدخان، و الماء و النار. و کذلک المؤمن له آفات تفتّره عن عمله: ظلمة الغفلة، و غیم الشکّ، و ریح الفتنة، و دخان الحرام، و ماء السّعة، و نار الهوى».[5]
ترجمه:
زنبور عسل را از آفاتى است که از کارش باز میدارد؛ مانند تاریکى، ابر، باد، دود، آب و آتش.
و مؤمنان را هم آفاتى است که از کارش باز میدارند؛ مانند تیرگى غفلت، ابر تردید، باد فتنه، دود حرام، آب رفاه و آتش هوس.