- ۲۰ مهر ۰۳ ، ۰۹:۵۷
مرحوم شیخ صدوق در «کتاب مًنْ لا یَحْضُرُهُ الفَقیهُ» از موسى بن عبدالله نَخَعیّ نقل کرده که: به امام على نقى هادی علیهالسلام عرض کردم «یا ابن رسول الله مرا تعلیم فرما زیارتى با بلاغت که کامل باشد که هرگاه خواستم زیارت کنم یکى از شما را آن را بخوانم ». پس آن حضرت فرمودند:
امام زین العابدین علیهالسلام در ضمن «مناجاة الشاکین» که یکی از مناجاتهای خمس عشرة است، هر کدام از «نفس أمّارة»، «شیطان» و «قلب و چشم قَسیّ» را با ویژگیهایی توصیف نمودهاند. در آنجا که محضر پروردگار عرضه میدارند:
درسی از صفحه پنجاه و پنجم قرآن کریم
حضرت زکریا و همسرش سالخورده شده بودند. علاوه بر اینکه همسر زکریا در آغاز، نازا و عقیم بود و ازنظر معیارهاى طبیعى بسیار بعید به نظر مى رسید که صاحب فرزندى شود. ولی حضرت زکریا با ایمان به قدرت پروردگار حضرت زکریا از خداوند تقاضاى فرزند کرد.
روایت شده که امیرالمؤمنین علیهالسلام وقتی قرآن را ختم میکردند این دعا را میخواندند:
صاحب کتاب ارشادالقلوب، تفسیر جالبی دربارهی «أَحْسَنِ الْحَال» که در دعای تحویل سال از خداوند متعال خواستاریم، نموده است...
مرحوم علامه محمدباقر مجلسی در کتاب «زاد المعاد- مفتاح الجنان» این دعا را نقل کرده و میفرماید ...
از جناب زید بن علی شهید روایت شده است که پدرم حضرت زین العابدین علیهالسلام این دعا را در شب بیست و هفتم ماه رمضان از اول تا آخر شب مکرّر میخواندند ...
روایت شده که خداوند سبحان به حضرت موسى علیهالسلام فرمود: «ای موسى! مرا با زبانى بخوان که با آن گناه نکرده باشى»!
حضرت موسى علیهالسلام عرضه داشت: چنین زبانى را در کجا مىتوانم بیابم؟ خداوند فرمود ...
اباصلت هروى مى گوید: جمعه آخر ماه شعبان خدمت امام رضا (علیهالسلام) رسیدم. حضرت فرمود:
شخصی به امام صادق علیهالسلام عرض کرد: دو آیه در قرآن خدا است که آنها را مى جوئیم ولی نمى یابیم!
حضرت فرمودند: آن دو آیه کدام هستند؟ عرض کرد:
عبد اللَّه بن سنان از امام صادق علیهالسلام روایت کرده که آن حضرت فرمودند: به زودى شبههاى به شما مىرسد و در آن نشانهی هویدا و امام هدایت بمانید و کسى از آن شبهه نجات نمىیابد مگر آنکه دعاى غریق را بخواند.
عبد اللَّه بن سنان پرسید: دعاى غریق چگونه است؟ حضرت فرمود: مىگویى:
بندگی خداوند بسته به اینکه با چه انگیزه ای صورت میگیرد، دارای مدارجی است.
امیرالمؤمنین علی علیه السلام در بیانی نورانی این مراتب را به زیبایی به تصویر کشیده اند. در آنجا که فرمودند:
بعضی از اعمال آنچنان ثواب و ارزش والایی دارند که اجر آنها معادل روزهداری تمام روزهای سال و ختم کامل قرآن و بیدار ماندن تمام شب به عبادت است.
این اعمال عبارتند از:
برای اینکه بدانیم امام سجاد علیهالسلام چگونه با دعا و مناجات نهضت امام حسین علیهالسلام را ادامه دادند، بهتر است به قسمتی از دعاهای صحیفۀ سجادیه توجه نماییم...
بارها شنیدهایم که امام سجاد علیهالسلام با زبان دعا مردم را هدایت میکرد. برای توضیح این مطلب چنین میگوییم که:
یکی از دعاها که فرد مسلمان حداقل باید روزی ده بار این دعا را در نمازهای خود بخواند، درخواست هدایت به راه مستقیم از خداوند است. اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ (ما را به راه راست هدایت نما).
حال سؤال این است که صراط مستقیم کدام راه است؟
در بخشی از دعای افتتاح، اشتیاق خود را نسبت به ظهور دولت کریمه حضرت مهدی علیهالسلام ابراز میکنیم و از خداوند متعال درخواست میکنیم که با اظهار دولت مصلِح کل، ما را از پیشوایان و دعوتکنندگان به صراط مستقیم قرار دهد...
آیا وقت آن نشده آنان که ایمان آورده اند دلهایشان به ذکر خدا و معارف حقى که نازل کرده نرم شود؟!
(الحدید : 16)
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: همانا خداوند تبارک و تعالى در ثلث آخر هر شب و از اوّل هر شب جمعه فرشتهاى را به آسمان اول فرو میفرستد و او را مأمور مىسازد تا ندا دهد ...
هر کس از یاد من روى گردان شود، زندگى (سخت و) تنگى خواهد داشت (طه : 124)
(ای پیامبر!) پاسی از شب را برای عبادت بیدار باش تا براى تو مایهی فزونى باشد. امید است پروردگارت بدین وسیله تو را در جایگاهى ستوده قرار دهد. (الأسراء: 79)
از حضرت امام موسی کاظم علیهالسلام روایت شده که: عدهای به (پدرم حضرت امام) صادق علیهالسلام عرض کردند که «ما دعا میکنیم ولی دعایمان مستجاب نمیشود». حضرت امام صادق علیهالسلام در پاسخ فرمودند:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَاةً کَثِیرَةً تَکُونُ لَهُمْ رِضًى وَ لِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَدَاءً وَ قَضَاءً
خداوندا بر محمد و خاندان محمد درود بفرست؛ درودی فراوان که مایه خشنودی آنان و ادا و ایفای حق محمد و آل محمد علیهمالسلام باشد.
(فرازی از صلوات شعبانیه)
با تدبر در این فراز بلند دو نکته مهم استنباط میشود:
در فرازی نورانی از صلوات شعبانیه، به خداوند چنین عرضه میداریم:
خداوندا ... روزىام کن که بهوسیلۀ آنچه از فضیلت بر من وسعت داده اى، باکسانی که رزقت را بر آنان تنگ فرموده اى مواسات و همدردى نمایم.
حضرت موسى (علیهالسلام) از شیطان پرسید: «به من خبر ده از گناهى که چون آدمیزاد مرتکب آن شود، بر او مسلط شوى»؟
شیطان گفت:
از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده که خداوند عزّوجلّ به حضرت داود (علیه السلام) فرمود: «اى داود! گنهکاران را مژده بده و صدّیقان (راستگویان و درست کرداران) را بترسان».
حضرت داود علیهالسلام عرض کرد: چگونه گنهکاران را مژده دهم و صدیقان را بترسانم!
پروردگار فرمود:
بر اساس روایات، دعا در این ماه به درجه استجابت نزدیکتر است. حتی در زمان جاهلیت هم مردم دعاهای مهم و مباهله (نفرین کردن بر کسی) هایشان را تا ماه رجب به تأخیر میانداختند تا در این ماه انجام دهند.
مرحوم سید بن طاووس در کتاب شریف اقبال الاعمال، سه حکایت عجیب و عبرتآموز در این رابطه نقل میکند.
بر طبق آیۀ «أَمَّنْ یُجیبُ ...»، یکی از شئون خداوند متعال این است که دعاى مضطر و درماندهای که از او میخواهد، اجابت مى نماید و گرفتارى و بلا را از او بر طرف مى کند.
از این آیه میتوان چنین استفاده کرد که: اگر میخواهیم خداوند گرفتاری ما را برطرف نماید، باید ...
شاید برای شما هم سؤال شده که صلوات فرستادن ما بر رسول خدا و اهل بیت علیهمالسلام چگونه باعث نزول رحمت و صلوات الهی بر این حضرات میشود؟ به عبارت دیگر، چطور ممکن است که صلوات فرستادن ما بر این حضرات، باعث تکامل معنوی ایشان گردد؟
از امام صادق علیه السلام روایت شده که دربارل اهمیت تسبیحات معروف به تسبیحات حضرت فاطمه سلام الله علیها فرمودند:
شبهنگام بود. در محوطه دارالامارۀ کوفه دراز کشیده بود.
میدانست که شبهای امیرالمؤمنین علیهالسلام، شبهای معمولی نیست که به خواب و غفلت بگذرد.
شنیده بود که آن حضرت، چه مناجات جانسوزی در دل شب با پروردگارش دارد.
شاید دوست نداشت بخوابد و این فرصت را که به همجواری با مولای مناجاتیان برایش نصیب شده بود از دست بدهد.
ناگهان دید که حضرت وارد محوطه شد، درحالیکه بهمانند شخص واله و سرگشته بود...
از دعای«اللَّهُمَ عَرِّفْنِی رَسُولَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی رَسُولَکَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَکَ» استفاده میشود که شناختن حجت الهی (امام) وابسته به معرفت پیامبر صلیالله علیه و آله و سلم است.
مرحوم علامه محمدباقر مجلسی چند دلیل بر این مطلب اقامه کرده است:
در بنیاسرائیل مردى بود که سه سال دعا میکرد که خدا پسرى به او روزى کند (ولی دعایش مستجاب نمیشد). همینکه دید خدا درخواست او را اجابت نمیکند، عرض کرد: پروردگارا آیا من از تو دورم و تو سخن مرا نمیشنوی، یا تو به من نزدیکى و پاسخم نمیدهی؟!
کسى در خواب نزدش آمد و به او گفت ...
گفته شد که: از عبارت «اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِیَّکَ» استفاده میشود که معرفت پیامبر صلیالله علیه و آله متوقف بر شناختن خداوند است و تا زمانی که خداوند شناخته نشود، رسول او شناخته نخواهد شد.
مرحوم علامه محمدباقر مجلسی، چند دلیل بر این مطلب اقامه کرده است...
از شهید مظلوم حضرت آیةالله بهشتی جملهای ماندگار نقل شده که گفتند:
«بهشت را به بها دهند نه به بهانه»
میخواهیم بدانیم بهای رفتن به بهشت چیست؟
پاسخ را از امام صادق علیهالسلام میشنویم که فرمودند:
از رسول خدا صلیالله علیه و آله روایت شده که فرمودند:
همانا شهادت به «لا إِلهَ إِلَّا اللَّه» کلام بزرگى است که بر خداى عز و جل گرامى می باشد. هر کس این کلام را از روى اخلاص بگوید، مستحق بهشت میگردد.
سؤال: مراد از شهادت به «لا إِلهَ إِلَّا اللَّه» از روی اخلاص چیست؟ این چه نوع شهادتی است که گفتن آن انسان را لایق بهشت میکند؟!
جواب: روایتی از امام صادق علیهالسلام، پاسخ این سؤال میباشد. از آن حضرت روایت شده که فرمودند:
مظهر ذکر خداوند، اطاعت از او است که اگر این اثر نباشد، ذکر ثمری نخواهد داشت. به همین خاطر از رسول خدا صلیالله علیه وآله روایت شده که فرمودند:
در روایتی از امام صادق علیهالسلام، تسبیحات اربعه بهعنوان کلماتى معرفیشدهاند که اسلام بر آنها بنا شده است...
یکی از درخواستهای مهمی که هر مؤمنی باید از محضر خداوند متعال داشته باشد این است که خداوند لحظهای او را به حال خود وانگذارد، بلکه در تمامی احوال بر طبق خواستههای پروردگار رفتار نماید.
اما آنکس که خداوند او را به خودش واگذاشته چه کسی است؟
خداوند از روی لطف و رحمتی که نسبت به بندهاش دارد، حسنات و خوبیهای او را ظاهر میکند و سیئات و بدیهای او را از میپوشاند.
آبادی و حیات دل و روح انسان در اطاعت و بندگی خداوند است و ویرانی و ممات آن ناشی از نافرمانی اوست.
سرمایه مؤمن در مسیر عبودیت، امید به رحمت خداست و سلاح او در برابر خداوند که حاکم و مالک حقیقی است، اشکهای تضرّع اوست.
امیرالمؤمنین علیهالسلام در دعای موسوم به دعای کمیل، به پروردگارش اینچنین عرضه میدارد...
ضرورت تلاش برای حفظ عین عبارات معصوم علیهالسلام در مورد ادعیه و مناجات صادره از این حضرات اهمیت بیشتری پیدا میکند. چراکه آثاری بر این ادعیه مترتب است که اگر این ادعیه بر اساس عبارات و دستورات وارده خوانده نشود، چهبسا آن آثار را نداشته باشند.
برای نمونه به روایت زیر توجه کنید:
یکی از ریشههای تکبر ورزی، فخرفروشی و غرور غفلت انسان از این مطلب است که او از تمامی جهات فقیر محض است.
امام سیدالساجدین و زینالعابدین علیهالسلام چه زیبا این احتیاج و نیازمندی انسان به پروردگار را بیان نموده اند:
در دعای شریف ابوحمزه ثمالی، به چند مورد از عوامل سلب توفیق نشاط و اشتیاق در نماز و مناجات اشارهشده است...
در روایت است که امیرالمؤمنین علیهالسلام مشاهده کردند شخصی از دفتری مشغول به خواندن دعایی طولانی است.
در این هنگام حضرت خطاب به آن شخص فرمودند:
ای شخص! آن خدایی که دعای زیاد و طولانی را می شنود، دعای مختصر را نیز اجابت میکند.
آن شخص عرض کرد:
ای مولای من پس چه دعایی بکنم؟
حضرت فرمودند: چنین میگویی:
در روایت است که: دو مرد به مسجد رفتند، یکى عابد بود و یکى فاسق. از مسجد بیرون آمدند، درحالیکه آن فاسق مقام صدّیق (صدق در ایمان) داشت و آن عابد، فاسق بود؛ و این براى آن است که ...
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها فرمودند:
کسی که عبادت خالصانه خود را به درگاه الهی بفرستد، خداوند بهترین مصلحت را بهسوی او نازل میفرماید.
آیتالله مرعشی نجفی رحمه الله در بخشی از وصیتنامه خود میفرمایند:
سفارش میکنم به مداومت این دعای شریف در قنوتهای نمازهای واجب...