امیرالمؤمنین علیهالسلام فرمودند: شنیدن هر چیزى از دنیا بزرگیش بزرگتر از دیدن آن است و دیدن هر چیزى از آخرت بزرگتر از شنیدنش است.
- ۲۸ مهر ۰۳ ، ۰۶:۵۰
مولوی انسانهای دنیاطلب و وابسته به دنیا را تشبیه به میوه های نارس و خام میکند که به سختی به درخت چسبیده اند؛ و انسانهای تکامل و رشد یافتهای که از بند این دنیای خاکی جدا شدهاند و هر لحظه آماده مرگ و ملاقات الهی شدهاند را تشبیه به میوههای رسیده و پخته و شیرین میکند که وابستگی آنها به درخت، سست می شود و هر لحظه آماده جدا شدن از درخت هستند ...
هیچ بنده اى نیست که روز قیامت محشور شود مگر آنکه چشمانش گریان است غیر از گریه کنندگان بر جدّم حضرت حسین بن على علیهماالسلام ...
در آیات زیر میخواهیم دَه دیدگاه از دیدگاههای قرآن درباره مال فرزند را با استناد به آیات قرآن کریم بیان کنیم:
درسی از صفحه پانزده قرآن کریم
خداوند در قرآن کریم در پاسخ به ادعای بیاساس یهودیان که میگفتند «سعادت اخروی فقط متعلق به یهودیان است» به پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله میفرماید:
خداوند در آیه 179 سوره اعراف، صفات اهل جهنم را در سه جمله بیان مىکند:
خداوند در قرآن کریم تفاوت دخول جهنمیان و بهشتیان را اینچنین بیان میکند که:
درباره چگونگى وزن کردن اعمال در روز رستاخیز، آنچه مسلم است این است که در روز رستاخیز اعمال انسان با وسیله خاصى سنجیده مىشود نه با ترازوهایى همانند ترازوهاى دنیا و چه بسا آن وسیله همان وجود انبیاء و امامان و افراد صالح بوده باشد.
خوب که بنگری، انسان طالب نامتناهی و جاودانگیست. حس اشباعناپذیر او دوست دارد که آنچه میخواهد را برای همیشه و تا ابد داشته باشد. ولی در این دنیا هرچه را که بنگری فانیست...
درسی از صفحه نود و دوم قرآن کریم
خداوند در قرآن کریم از معاد با تعبیر « لا رَیْبَ فِیهِ» (روزی که هیچ تردیدى در واقع شدن آن نیست) یاد کرده است؛ مثل این آیه که میفرماید:
درسی از صفحه هفتاد و هشتم قرآن کریم
خداوند متعال در قرآن کریم قُبح خوردن مال یتیم را چنین بیان میفرماید که:
درسی از صفحه هفتاد و چهارم قرآن کریم
خداوند در قرآن کریم میفرماید: «کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ» (هر نفسى مرگ را خواهد چشید).
مفسر گرانقدر حضرت آیتالله جوادی آملی، در تفسیر این آیه شریفه بیان زیبایی میفرماید. در آنجا که میگوید:
درسی از صفحه پنجاه و یکم قرآن کریم
وقتی مقصد قلۀ کوه باشد، مناظر مسیر هرچقدر هم زیبا و دلفریب باشند، باعث نمیشود که انسان در این مناظر اقامت دائمی کند؛ بلکه این دیدنیها برای انسان جز اقامتگاه موقت و گذرگاهی برای رسیدن به قلۀ کوه نخواهد بود
درسی از صفحه بیست و پنجم قرآن کریم
ولی در روز قیامت پردهها از مقابل چشم کنار میرود و انسان با چشم واقعبینش باطن اعمالی که مرتکب شده را خواهد دید. اینجاست که از عمق جان، حسرت میخورد که ...
درسی از صفحه هفدهم قرآن کریم
براساس آیه ای از قرآن کریم، یکی دیگر از ادعاهای پوچ و بیاساس اهل کتاب این بود که میگفتند: بهغیراز یهود و نصاری هرگز کسی داخل بهشت نمیشود!...
درسی از صفحه پانزدهم قرآن کریم
یهودیان ادعا میکردند که سعادت اخروی فقط متعلق به یهودیان است.
خداوند به رسولش دستور میدهد تا نادرستی ادعای یهودیان را چنین ثابت کند که...
درسی از صفحه چهارم قرآن کریم
بر اساس آیات قرآن کریم، آتش جهنم علاوه بر تفاوت غیرقابل قیاس با آتش دنیا در شدت حرارت، دو تفاوت دیگر نیز با آتش دنیا دارد:
در تاریخ آمده است که امام هادی علیهالسلام با خواندن اشعاری در ذم دنیاگرایی و هواپرستی، این متوکل را چنان منقلب کردند که این شخص ظالم و جبار باآنهمه سنگدلیی گریه کرد ...
دگرگونی که در قیامت اتفاق خواهد افتاد، منحصر به دگرگونی زمین و آسمانها نیست؛ جایگاه انسانها نیز دگرگون میشوند ...
در شدت اهوال روز جزا همین بس که مجرم دوست دارد فرزندش را فدا کند تا از عذاب رهایی یابد ...
زمانی که هنگام رحلت امام حسن مجتبی علیهالسلام فرارسید گریستند.
به آن حضرت عرض شد: یابن رسولالله، گریه میکنید درحالیکه شما دارای چنین مقامى در نزد رسول خدا صلیالله علیه وآله هستید؟! و باوجود آنچه آن حضرت درباره شما فرمودهاند؛ و بااینکه بیست بار پیاده به مکه رفتهاید؛ و سه بار هر چه داشتید حتی کفشهایتان را درراه خدا دونیم کردهاید (بااینوجود گریه میکنید)؟!
حضرت جواب دادند:
من از دو خصلت مى گریم:
هنگامیکه کاروان حضرت سیدالشهدا علیهالسلام در مسیر کوفه به منزل زُباله وارد شدند در این هنگام خبر شهادت «عَبْداللَّه بْن یَقْطُر» به عرض آن حضرت رسید. امام علیهالسلام (که پیشازاین، خبر شهادت مسلم بن عقیل و هانی بن عروه را در منزل ثَعلَبِیّه دریافت کرده بود) نامهای به این مضمون براى یاران خود قرائت فرمود ...
(در روز حساب) هر کسى عمل خود را به تمام و کمال دریافت مىکند و چیزى از عمل کسى کم نمىگذارند.
(الزمر : 70)
آخرین جملهای که بر زبان آن مرد بزرگ جاری شد این بود که خطاب به پزشکان و اطرافیان که مشغول احیای ایشان بودند، فرمود:
رسول خدا صلیالله علیه و آله وسلم پنج مورد از این خصلتها را شمرده و فرمودند:
کودکان را به خاطر پنج خصلت دوست دارم...
کسى که زراعت آخرت را بخواهد، به کشت او برکت و افزایش میدهیم و بر محصولش میافزاییم؛ و کسى که فقط کشت دنیا را بطلبد، کمى از آن به او میدهیم، امّا در آخرت هیچ بهرهاى نخواهد داشت.
(الشوری : 20)
دنیا دیدنیهایی دارد که با بَصَر و چشم ظاهری دیده میشود؛ ولی دیدنیهای دیگری نیز دارد که فقط با چشم باطنی یا بصیرت دیده میشود.
این چیزهای نادیدنی که فقط با چشم باطنی دیده میشوند عبارتند از ...
خداوند در آیات متعددی از قرآن کریم، دربارۀ شدت و سختی روز قیامت سخن گفته است. بعضی از این اهوال، مربوط به نحوۀ برخورد انسانها در مواجهه با یکدیگر است...
روز قیامت همان روزی است که مردم آنچنان مشغول خودشان هستند که حتی دوستان صمیمی نیز باوجوداینکه یکدیگر را میبینند ولی از احوال یکدیگر سؤال نمیکنند. خداوند در قرآن کریم این وضع را چنین بیان میفرماید:
شاید شما هم برخورد کردهاید با کسانی که وقتی آنان را نهی از منکر میکنید میگویند: «مسئولیت اعمال ما به خود ما مربوط است و لازم نیست شما تذکر دهید»! درحالیکه خداوند انسان را علاوه بر خودش، مسئول اعمال انسانهای دیگری نیز کرده است...
چقدر تلخ و دردناک است تصور خانوادهای که در آن آتش به دام افتادهاند و پدر و مادی که برای نجات یکدیگر و برای نجات فرزندانشان از سوختن به هر در دیوار میزنند! ولی خداوند متعال خبر از آتشی میدهد که بهمراتب سوزناکتر و عظیمتر از آتش این دنیا است...
«کسانى که کتاب خدا را تلاوت مىکنند و نماز را برپا مىدارند و ازآنچه روزى آنان کردهایم در نهان و آشکار انفاق مىنمایند، به تجارتى امید دارند که هرگز از بین نمىرود»
(سوره فاطر، آیه 29)
همانطور که جسم به خوراک و رفاه نیاز دارد، روح نیز احتیاجاتی دارد که انسان نباید از آن غافل شود. خدا از انسان میخواهد که هم به جسم و هم به روحش هر دو را باهم رسیدگی نماید ...
به خاطر بیاور آن روز را که خداوند همه آنها را محشور مىکند درحالیکه چنان احساس مىکنند که تمام عمرشان در این دنیا بیش از ساعتى از یک روز نبوده است.
(سوره یونس، آیه 45)
ویژگی که باعث میشود مجاهدین با جان و مال خود در راه خدا جهاد کنند، نوع بینش و نوع رفتاری است که آنان نسبت به دنیا دارند...
دنیا بازار است و انسانها در این بازار تجارت میکنند. در این بازار و در این تجارتها عدهای سود میکنند و عدهای خسارت میبینند...
از حارث اعور روایت شده که گوید: با امیرالمؤمنین علیهالسلام در حیره میرفتیم که به یک دیر نصرانی رسیدیم و یک نصرانی ناقوس میزد.
امیرالمؤمنین علیهالسلام فرمود: اى حارث؛ آیا میدانى این ناقوس چه میگوید؟
عرض کردم: خدا و رسول و پسر عمش داناتر هستنند. حضرت فرمود ...
از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده که فرمودند:
در روز قیامت به ازاى هر روز از ایام عمر بنده، به عدد ساعتهاى شب و روز، بیست و چهار خزانه موجود است. در آن روز قیامت درهاى آن باز مى شود...
برای اینکه معنی «آمادگی برای مرگ» را بهتر درک کنیم، به روایتی از امیرالمؤمنین علیهالسلام مراجعه میکنیم:
وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَىٰ یَوْمِ یُبْعَثُونَ ۱
در این فقره از آیه نورانی، به هر سه عالم دنیا، برزخ و قیامت اشاره شده است.
عالم اول، دنیا است که از عبارت "وَمِن وَرَائِهِم" استفاده می شود.
"وَ مِن وَرَائِهِم" یعنی ﺑﺮﺯﺥ ﺩﺭ پیش روی ایشان است.۲ یعنی آنان فعلا در عالم مادی هستند و در آینده به عالم برزخ میروند.
عالم دوم برزخ است. ﻣﺮﺍﺩ ﺍﺯ "ﺑﺮﺯﺥ" ﻋﺎﻟﻢ ﻗﺒﺮ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺜﺎﻝ می ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻣﺮﺩم ﺩﺭ ﺁﻥ ﻋﺎﻟﻢ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﺍﺳﺖ تا قیامت ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ.۳
عالم سوم هم عالم قیامت است که با عبارت "یَوْمِ یُبْعَثُونَ" بیان شده است. یعنی عالمی که انسان برای حسابرسی به اعمالش و زندگی ابدی در بهشت یا جهنم برانگیخته خواهد شد.
۱. المؤمنون، آیه ۱۰۰
۲. المیزان ذیل آیه شریفه
۳. همان منبع
در روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله محتوای «صحف ابراهیم علیهالسلام» چنین بیان شده است...
از امیرالمؤمنین علیهالسلام روایت شده که در مورد «دنیا» فرمودند:
چه ستایم خانه اى را که در حلال آن حساب است و در حرام آن عقاب است!
در روایتی از امام باقر علیهالسلام صراط روز قیامت «از مو باریکتر و از شمشیر تیزتر» توصیف شده است.
مرحوم شیخ مفید این روایت را چنین توضیح میدهد که:
منکرین وقوع قیامت با تعجب گفتند: «آیا وقتی ما مردیم و تبدیل به خاک و استخوان شدیم، آیا برانگیخته خواهیم شد؟! اینها وعده هاى دروغینى است که به ما و پدرانمان داده شده و افسانه های پیشینیان است»!
رسول خدا صلیاللهعلیهوآله مأمور شد تا به آنان چنین پاسخ دهد که ...
براساس آیه ای از قرآن کریم، رسول خدا صلیالله علیه و آله مأمور شدند تا خلقت نخستین را به مشرکین یادآور شود و همین خلقت نخستین را دلیلی بر معاد و ایجاد جهان آخرت معرفی نمایند...
براساس این آیه یکی از سؤالاتی که منکرین روز قیامت از رسول خدا صلیالله علیه و آله میپرسیدند، سؤال از زمان وقوع قیامت است...
در روز قیامت مؤمنین و بهشتیان از روی چهرههایشان قابلتشخیص هستند؛ همچنان که میفرماید:
یکى از ادعاهای بیاساس یهودیان این بود که ادعا میکردند «آتش (جهنم) جز چند روز به ما نخواهد رسید».
خداوند در آیه ای از قرآن کریم به رسول اعظمش دستور میدهد تا با یک بیان منطقى، به این پندار غلط یهودیان چنین پاسخ دهد که
یکى از ادعاهای بیاساس یهودیان این بود که ادعا میکردند «آتش (جهنم) جز چند روز به ما نخواهد رسید».
خداوند در آیه ای از قرآن کریم به رسول اعظمش دستور میدهد تا با یک بیان منطقى، به این پندار غلط یهودیان چنین پاسخ دهد که
در آیاتی از قرآن کریم رسول خدا صلیالله علیه و آله مأمور شده تا با استناد به مالکیت خداوند، به منکرین معاد پاسخ بگوید...
بر طبق آیهای دیگر از قرآن کریم، رسول خدا صلیالله علیه و آله مأمور میشود تا با یادآوری خلقت نخستین انسان، به استبعاد و انکار منکرین معاد پاسخ بگوید...
أُبَیّ بن خَلَف استخوان پوسیده اى را از دیوارى کند و آن را با دست نرم کرد و خطاب به رسول خدا صلیالله علیهوآله گفت: «ای محمد! آیا بعدازآنکه استخوانى پوسیده شدیم دوباره با خلقتى جدید مبعوث مىشویم»؟! پس خداوند متعال در پاسخش این آیه را نازل کرد...
خداوند در قرآن کریم رسول خدا صلیالله علیه و آله مأمور میکند تا از راه لزوم جداسازی بین انسانهای نیکوکار و انسانهای بدکار، ضرورت معاد را اثبات کند. با این بیان که ...
یکی از مسلمات تمامی شرایع آسمانی حتی شرایع تحریفشده، معاد است و جزء اصول دین محسوب میشود. معاد یعنی ...
مهمترین شبهه منکران معاد، این بود که چگونه استخوانهاى پوسیده و خاک شده به حیات مجدد بازمى گردد؟!
در آیۀ 7 سورۀ تغابن، رسول خدا صلی الله علیه و آله مأمور شدند تا بر امکان تحقق روز قیامت استدلالی اقامه کنند و به منکرین چنین پاسخ دهند که:
برطبق آیۀ 20 سورۀ عنکبوت، رسول خدا صلیاللهعلیهوآله مأمور میشود تا با استناد بر قدرت مطلق خداوند، معاد را برای مشرکین اثبات کند. با این بیان که:
در آیۀ هفتم سورۀ مبارکۀ تغابن، رسول خدا صلی الله علیه و آله مأمور شدند تا بر امکان تحقق روز قیامت استدلالی اقامه کنند و آن استدلال عبارت بود از اینکه:
در تفسیر نمونه، حکمت مخفی بودن زمان فرارسیدن قیامت بر غیر خداوند چنین بیان شده است که ...
ابی بن خلف استخوان پوسیدهاى را از دیوارى کند و آن را با دست نرم کرد و با خود گفت: آیا بعدازآنکه استخوانى پوسیده شدیم دوباره به خلقتى جدید خلق مىشویم؟! پس خداوند متعال در پاسخش این آیه را فرستاد...
در روایات معصومین علیهمالسلام ثمرات متعددی برای یاد کردن از مرگ ذکر شده است.
برخلاف تصور بعضی که خیال میکنند یاد مرگ در روح انسان اثرات منفی بر انسان بهجای میگذارد، یاد مرگ نتایج مثبتی در افکار و اعمال انسان نشان میدهد.
در ادامه، با لسان روایات، به بیان بعضی از این نتایج میپردازیم.
یکی از راهکارهای رضایتمندی از زندگی، نگرش واقعبینانه به دنیا است.
از رسول خدا صلیالله علیه و اله روایت شده که خداوند سبحان به حضرت موسى علیهالسلام وحى فرمود...
مأمون (علیهاللعنة) نامهای به امام رضا علیهالسلام نوشت و از آن حضرت خواست تا او را موعظه نماید.
امام علیهالسلام در جواب نامه او این اشعار را نوشتند:
از امام حسن مجتبی علیهالسلام روایت شده که فرمودند:
براى دنیایت به نحوى کار کن که گویا قرار است تا ابد در آن زندگی کنی؛ و براى آخرتت به نحوى کار کن که گویا فردا خواهى مرد.
در اینکه مراد از جمله «براى دنیایت به نحوى کار کن که گویا قرار است تا ابد در آن زندگی کنی» دو احتمال وجود دارد:
خداوند در قرآن کریم جریان مرگ حضرت سلیمان علی نبینا وآله و علیهالسلام را نقل میکند تا بگوید پیامبر با آن عظمت و حکمرانى با آن قدرت و ابهت، چگونه بهآسانی جان به جانآفرین سپرد و حتى پیش از آنکه تن او در بستر آرام گیرد مرگ به سراغش آمد:
یکی از دلایل ترس از مرگ این است که انسان از عظمت، وفور، زیبایی و لذات بینظیر جهان پس از مرگ بیخبر است. خیال میکند همین وضعیت و بهرههای زندگی دنیویاش، بهترین وضعیت برای اوست.
از بهترین تمثیلات دراینباره، تشبیه مؤمن به جنین شکم مادر است...
یکی از بهترین راهها که میتواند در فرونشاندن آتش شهوت خیلی مؤثر باشد عبارت است از...
خداوند در قرآن کریم پاسخ سخن کفار که مىگفتند مابعد از مردن در زمین گم مىشویم، و مىخواستند این حرف را دلیل بر نبودن معاد بگیرند، چنین میفرماید...
خداوند آیات 133 الی 135سوره آلعمران انسانها بهشتاب کردن برای رسیدن به مغفرت و بهشت دعوت میفرماید.
از طرف دیگر این دو نعمت (مغفرت و بهشت) را از برای کسانی میداند که متقی باشند.
در ادامه آیات خداوند متقین را با پنج صفت معرفی مینماید.
فَأَمَّا مَن طَغَى وَ ءَاثَرَ الحَیَوةَ الدُّنْیَا فَإِنَّ الجَحِیمَ هِىَ الْمَأْوَى وَ أَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الهَوَى فَإِنَّ الجَنَّةَ هِىَ الْمَأْوَى 1
در این آیه اهل بهشت و اهل جهنم هرکدام به دو خصلت توصیفشدهاند...
در روایتی توصیهشده است که انسان هنگام دیدن بهار، قیامت را به خاطر بیاورد. در آنجا که میفرماید:
یکى از انصار رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله به حضرت عرض کرد: چرا من مرگ را دوست ندارم؟ حضرت فرمودند ...
حضرت امام امیرالمؤمنین علیه السلام در وصف دنیا فرمودند:
هر کس با چشم بصیرت و عبرت به دنیا بنگرد، دنیا به او بصیرت و بینائى بخشد.
و کسی که چشمش به دنبال دنیا باشد و فریفته آن گردد، دنیا از دیدن حقایق نابینایش کند.
... إِلَّا أَصحابَ الْیَمِینِ فىِ جَنَّاتٍ یَتَسَاءَلُونَ عَنِ الْمُجْرِمِینَ مَا سَلَکَکمُ فىِ سَقَرَ
قَالُواْ لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ وَ لَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکِینَ وَ کُنَّا نخُوضُ مَعَ الخَائضِینَ وَ کُنَّا نُکَذِّبُ بِیَوْمِ الدِّینِ
سوره مدثر آیات 39 الی 47
اصحاب یمین از مجرمان سؤال مى کنند: چه چیز شما را به دوزخ وارد ساخت؟
آنها در جواب مى گویند ...
از امام باقر علیه السلام روایت شده که فرمودند:
هر چشمى در روز قیامت گریان است مگر سه چشم ...